Paul Mason - slot

Nog een keer een stukje over het boek van Paul Mason - PostCapitalism. Inmiddels las ik het uit, vandaar. De marxistisch geinspireerde Mason kijkt uit naar het eind van het kapitalisme, en vermoed dat we in een zelfde overgang zitten als van het feudalisme naar het kapitalisme. Die overgang duurde een tijdje, maar werd eigenlijk veroorzaakt doordat het op verplichtingen en macht gebaseerde systeem (de horige boer verricht werk tot aan krijgsdiensten toe voor de landheer, die doet dat voor de koning) niet meer werkte. De pest in de Middeleeuwen maakte arbeid duur, er kwam geld in omloop bij de bevolking, diensten werden afgekocht, bankiersfamilies als de Medici en de Fugger familie (Augsburg) kregen macht over koningen, Conquistadores kregen geld door veroveringen in Amerika,  en de drukpers maakte informatie beschikbaar. Einde feudalisme en een nieuw mensbeeld (Renaissance, Verlichting).
Mason zoekt naar een dergelijke overgang naar het post-kapitalisme. Hij trapt niet in de valkuil dat de supercomputers alle berekeningen real time kunnen doen op basis van arbeidswaarde, die de sovjetplanners niet voor elkaar krijgen. Wel ziet hij de klimaatsverandering, demografische last van ons oudjes en de (Afrikaanse0 bevolkingsexplosie als de pest van deze tijd. En het internet and all that als de volgende stap van empowerment van de arbeider, de gewone man.
Al halverwege zijn prettig in de hand liggende Penguin pocket (P. 142) vat hij zijn betoog samen (en ik voeg wat reserves toe):

• ict gaat de eigendom waar het kapitalisme op steunt, uithollen
• het prijsmechanisme gaat niet meer werken omdat de marginale kosten van software nul zijn (wel van technisch kopieren, maar nog niet meteen zonder transactiekosten en leerkosten, zo lijkt me)
• omdat steeds meer fysieke goederen van een forse informatiecomponent worden voorzien krijgen ook die last van dat effect en worden meer afhankelijk van imago en merk (een tractor mag dan 30% softwarekosten zijn, dat de prijs richting nul gaat bij grondstofuitputting ???)
• het maakt twee winststromen nodig van de consument / arbeider naar de kapitalist: de kapitalist pakt de arbeider zijn werk in produceren van goederen, diensten en kennis en zijn rente voor het lenen van geld. En daar komt dan nog de co-creatie bij waarin wij consumenten allerlei kennis aan Google, Facebook, TomTom en anderen geven omdat ze ons gedrag aftappen. Positieve externalities die we zo maar aan de kapitalisten geven.
• Omdat informatie de waarde van goederen uitholt (zie eerste twee punten), reageren de kapitalisten op 3 manieren: creëren van monopolies op informatie en vestigen / zwaar verdedigen van intellectual property rights, skating on the edge of chaos, door met de val in prijzen te leren leven (en kosten te verlagen via outsourcen naar lage lonen landen, zzp-constructies e.d. zo stelt Mason elders) en het vangen en exploiteren van de door consumenten aangemaakte data in co-creatie. (maar ja, daar krijgen de consumenten gratis Google search voor...).
• Tegelijkertijd zien we de toename van open source (wiki, Linux, hoewel Android dat ook is, maar daar toch meer een groot-kapitaal industrie, en in alle gevallen is er forse centrale regie - kjp).

Mason ziet een en ander (en die open source in bijzonder) als meer dan een rebalancing van markt en niet-markt governance mechanismes. Ik citeer de alinea die hij ook cursief zet:
Today, the main contradition in modern capitalism is between the possibility of free, abundant, socially produced goods, and a system of monopolies, banks and governments struggling to maintain control over power and information. That is, everything is pervaded by a fight between network and hierarchy.
Die stelling heeft mijn instemming, en de network-aanpak kan wel wat steun gebruiken. Ook al zijn bij de punten hierboven kanttekeningen te plaatsen en minstens zo zeer bij de uitwerking tot het fameuze basisinkomen aan toe. Het marxistische arbeidersparadijs lijkt me nog niet zo makkelijk gerealiseerd, maar dat er zaken anders kunnen en moeten is ook wel helder. En dat de neo-liberale hierarchien correctie van de overheid en de communities behoeven, staat ook wel vast. Ondanks dat is sommige passages van Mason dus met een zekere korrel zout heb gelezen, toch een inspirerend boek.  Niet voor niets een Sunday Times bestseller.